ახალი მტკიცებულება: ზოგიერთი სუპერნოვა, შესაძლოა, „ორმაგი დეტონაციით“ ფეთქდებოდეს

სტანდარტული სანთლები კოსმოსში

Ia ტიპის სუპერნოვები კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იარაღია ასტრონომიაში, რადგან, როგორც წესი, ისინი ყველა ერთნაირი ინტენსივობით ფეთქდება. ეს საშუალებას გვაძლევს, მათი სიკაშკაშე კოსმოსური მანძილების გასაზომად, ერთგვარ „სტანდარტულ სანთლად“ გამოვიყენოთ. სწორედ ამ გაზომვებმა მიგვიყვანა იმ აღმოჩენამდე, რომ სამყაროს გაფართოებას რაღაც ტიპის ბნელი ენერგია აჩქარებს. თუმცა, დღემდე მიმდინარეობს კამათი იმის შესახებ, თუ რა იწვევს ამ აფეთქებებს.

მეცნიერები თანხმდებიან, რომ Ia ტიპის სუპერნოვა თეთრი ჯუჯა ვარსკვლავების აფეთქების შედეგია. ჩვეულებრივ, ეს ვარსკვლავები ძირითადად ისეთი ელემენტებისგან შედგება, როგორიცაა ნახშირბადი და ჟანგბადი, და მათ არ გააჩნიათ საკმარისი მასა შემდგომი თერმობირთვული სინთეზის რეაქციის დასაწყებად. თუმცა, თუ მათ დამატებითი მასალა შეემატებათ, თეთრმა ჯუჯამ შეიძლება კრიტიკულ მასას მიაღწიოს, რაც სინთეზის უკონტროლო რეაქციას გამოიწვევს და ვარსკვლავს ააფეთქებს.

მაგრამ არსებობს დამატებითი ჰიპოთეზა, რომელიც ამდენ მასას არ მოითხოვს: შედარებით მცირე აფეთქებამ თეთრი ჯუჯის ზედაპირზე შეიძლება მისი შიდა ნაწილი საკმარისად შეკუმშოს და სინთეზის რეაქცია დაიწყოს ვარსკვლავებში, რომლებსაც ჯერ კრიტიკული მასისთვის არ მიუღწევიათ. ახლა კი, სუპერნოვას ნარჩენებზე დაკვირვება ამ ე.წ. „ორმაგი დეტონაციის“ სუპერნოვების არსებობის პირველ მტკიცებულებას გვაძლევს.

თეთრი ჯუჯების აფეთქების გზები

თეთრი ჯუჯები ჩვენი მზის მსგავსი ვარსკვლავების ნარჩენებია. ისინი ცხელია, მაგრამ დამოუკიდებლად არ შეუძლიათ ნახშირბადისა და ჟანგბადის სინთეზის დაწყება. თუმცა, ბევრი ვარსკვლავი ორმაგ სისტემაში არსებობს, სადაც კომპანიონი ვარსკვლავი თეთრ ჯუჯას დამატებით მასალას აწვდის.

• მასის გადაცემა: თუ თეთრი ჯუჯა საკმარისად ახლოს ბრუნავს კომპანიონ ვარსკვლავთან, მას შეუძლია მისი გარე ფენებიდან მასალა მიიზიდოს, სანამ კრიტიკულ ზღვარს არ გადააჭარბებს და არ აფეთქდება.

• შერწყმა: ზოგჯერ სისტემაში მეორე თეთრი ჯუჯა ყალიბდება. თუ ეს ორი ობიექტი ერთმანეთს შეეჯახება, მათი გაერთიანებული მასა ასევე გამოიწვევს აფეთქებას.

თუმცა, არსებობს კითხვები იმის შესახებ, საკმარისად ხშირად ხდება თუ არა ეს მოვლენები იმისთვის, რომ ავხსნათ ჩვენ მიერ დაკვირვებული Ia ტიპის სუპერნოვების სიხშირე.

ყველაზე პერსპექტიული ალტერნატივა ორმაგი დეტონაციაა. ამ მოდელის მიხედვით, პროცესი შემდეგნაირად ვითარდება:

1. პირველი დეტონაცია: თეთრი ჯუჯის ზედაპირზე გროვდება ჰელიუმით მდიდარი მასალა. როდესაც საკმარისი რაოდენობის ჰელიუმი გროვდება, ის ფეთქდება.

2. მეორე დეტონაცია: ზედაპირის ეს აფეთქება ქმნის წნევის ტალღას, რომელიც თეთრი ჯუჯის ნახშირბად-ჟანგბადის ბირთვს კუმშავს. ეს შეკუმშვა იწყებს ბირთვის სინთეზის რეაქციას, რაც გაცილებით მძლავრ აფეთქებას იწვევს და ვარსკვლავს ანადგურებს.

ფენოვანი მტკიცებულება 

ამ მოდელის მთავარი თავისებურება ისაა, რომ თეთრ ჯუჯას აფეთქება კრიტიკული მასის მიღწევამდე შეუძლია. ასეთი მოვლენის დაფიქსირება ძალიან რთულია, რადგან ორივე აფეთქება სწრაფად მიჰყვება ერთმანეთს.

თუმცა, ორი დეტონაცია სხვადასხვა ელემენტს წარმოქმნის. ახალ კვლევაში მეცნიერებმა ყურადღება კალციუმზე გაამახვილეს, რომელიც ორივე პროცესისას იქმნება. მოდელები პროგნოზირებენ, რომ აფეთქების ნარჩენების სფეროს კალციუმის ორი სხვადასხვა გარსი უნდა ჰქონდეს, რომელთა შორისაც სხვა ელემენტები იქნება მოქცეული.

ამ ფენების მტკიცებულების საპოვნელად, მკვლევრებმა შეისწავლეს შედარებით ძველი სუპერნოვას ნარჩენი, სახელად SNR 0509-67.5, რომელიც ახლომდებარე დიდ მაგელანის ნისლეულში მდებარეობს. Very Large Telescope-ის სპექტროგრაფის გამოყენებით, მათ დააფიქსირეს ის, რაც ფაქტობრივად იყო „გოგირდის სფერული სენდვიჩი, რომელშიც პურის როლს კალციუმი ასრულებდა“. სხვა სიტყვებით, აფეთქების ცენტრიდან მოშორებით, ჯერ კალციუმის ფენა იყო, შემდეგ გოგირდის, შემდეგ კი — ისევ კალციუმის.

ეს ზუსტად ის სურათია, რასაც ორმაგი დეტონაციის კომპიუტერული მოდელები პროგნოზირებენ. შესაბამისად, მკვლევრების აზრით, ეს ამ ჰიპოთეზის მყარი მტკიცებულებაა.

რა გავლენა ექნება ამას? 

ამ აღმოჩენის ფიზიკური პროცესები საინტერესოა, თუმცა მთავარი კითხვა, რომელიც ისმის, შემდეგია: ნამდვილად ერთნაირი სიკაშკაშე აქვს ყველა Ia ტიპის სუპერნოვას?

თუ მათ აფეთქება კრიტიკულზე გაცილებით ნაკლები მასით შეუძლიათ, მაშინ შესაძლოა, ზოგიერთი მათგანი მნიშვნელოვნად უფრო მკრთალი იყოს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ჩვენი „სტანდარტული სანთლები“ არც ისე სტანდარტულია, რამაც შეიძლება კოსმოლოგიური გაზომვები და სამყაროს გაფართოების ჩვენი მოდელები შეცვალოს. ამ აღმოჩენის სრული შედეგების გასააზრებლად, სავარაუდოდ, კიდევ ბევრი მოდელირება და კვლევა გახდება საჭირო.

ITNEWS-ის მეგობარი ვებ-გვერდია ITJOBS.GE. ITJOBS.GE-ზე ორგანიზაციებს და ფიზიკურ პირებს, აქვთ საშუალება განათავსონ როგორც ვაკანსიები, ტრენინგები და ივენთები ასევე კონკრეტული Tech დავალებები, რისთვისაც ეძებენ დეველოპერებს, დიზაინერებს, სეო სპეციალისტებს და ა.შ. ITJOBS.GE - იპოვე დასაქმების საუკეთესო შესაძლებლობები ან გამოაქვეყნე ვაკანსია / დავალება და მიაწვდინე ხმა სასურველ აუდიტორიას.