რატომ გვეხმარება ხანმოკლე ძილი პრობლემების ახლებურად დანახვაში?

ცნობილია, რომ დიმიტრი მენდელეევმა პერიოდული სისტემის სრული სურათი მას შემდეგ იხილა, რაც სამუშაო მაგიდაზე ჩაეძინა. ის ამტკიცებდა, რომ სიზმარში ნახა ცხრილი, სადაც ყველა ელემენტი თავის ადგილას იყო დალაგებული, გაღვიძებისთანავე კი ყველაფერი ჩაიწერა. „ევრიკას მომენტით“, რომელიც ხანმოკლე ძილს მოჰყვა, ის შეუერთდა საკმაოდ ნიჭიერი ადამიანების კლუბს, რომელშიც მერი შელი, თომას ედისონი და სალვადორ დალიც შედიან.

იმის გასარკვევად, არის თუ არა სიმართლის მარცვალი ამ ანეკდოტურ ისტორიებში, ჰამბურგის უნივერსიტეტის გერმანელ მეცნიერთა გუნდმა, კოგნიტური მეცნიერების მკვლევრის, ანიკა ლოვეს ხელმძღვანელობით, ჩაატარა ექსპერიმენტი, რომელიც მიზნად ისახავდა გენიალური იდეების გაღვივებას და ამ პროცესის ელექტროენცეფალოგრაფიის (ეეგ) აპარატით დაფიქსირებას. და მათ ეს ნაწილობრივ გამოუვიდათ.

ედისონის ფინჯნის დაჭერა

„თომას ედისონს ჰქონდა ტექნიკა, როდესაც სავარძელში თვლემისას ხელში ფინჯანი ან მსგავსი ნივთი ეჭირა,“ — ამბობს ნიკოლას შუკი, ჰამბურგის უნივერსიტეტის კოგნიტური მეცნიერების პროფესორი და კვლევის ერთ-ერთი ავტორი. „როდესაც ის ღრმად ჩაიძინებდა, ხელიდან გავარდნილი ფინჯნის ხმა აღვიძებდა — ედისონი დარწმუნებული იყო, რომ ეს „ევრიკას მომენტების“ გამოწვევის საუკეთესო გზა იყო.“

სორბონის უნივერსიტეტში, კოგნიტურმა ნეირომეცნიერმა სელია ლაკომ და მისმა კოლეგებმა, ერთ-ერთ ბოლო კვლევაში, ედისონის მიდგომის ხელახლა შექმნა სცადეს. 100-ზე მეტ მონაწილეს შესთავაზეს მათემატიკური ამოცანა, რომლის ამოხსნაც ორი მარტივი წესის ეტაპობრივად გამოყენებით შეიძლებოდა. თუმცა, არსებობდა ფარული, უფრო სწრაფი გზაც. მიზანი იყო იმის დანახვა, აღმოაჩენდნენ თუ არა მონაწილეები ამ გზას ედისონის სტილის ძილის შემდეგ. ლაკოს გუნდმა დაადგინა, რომ ედისონი მართალი იყო: მონაწილეთა უმეტესობამ ფარული წესი მას შემდეგ აღმოაჩინა, რაც ჩაძინებისას ხელიდან გავარდნილმა ნივთმა გააღვიძა. ეს იყო ხანმოკლე ძილი, საკმარისი მხოლოდ ძილის მსუბუქ, N1 ფაზაში (REM-ის გარეშე) შესასვლელად.

თავდაპირველად, შუკის გუნდს ლაკოს კვლევის შედეგების გამეორება სურდა, მაგრამ მათ ექსპერიმენტში ფინჯნები არ მუშაობდა. „ჩვენს შემთხვევაში, ადამიანები, რომლებსაც ეძინათ, ხშირად არ აგდებდნენ ფინჯნებს,“ — ამბობს შუკი. თუმცა, უფრო დიდი სიურპრიზი ის აღმოჩნდა, რომ N1 ფაზის ძილმაც არ იმუშავა.

წერტილებზე დაკვირვება

შუკის გუნდმა 90 მონაწილეს სთხოვა, ეკრანზე წერტილების მოძრაობას დაკვირვებოდნენ, სერიებს შორის კი 20-წუთიანი შესვენება ჰქონდათ ძილისთვის. ამოცანა იყო მოძრაობის მიმართულების განსაზღვრა. მონაწილეებს უნდა აღმოეჩინათ ფარული წესი: ნარინჯისფერი წერტილები ყოველთვის ერთი მიმართულებით მოძრაობდა, ხოლო იასამნისფერი — მეორე. ეს იყო აღქმასა და არასტანდარტულ აზროვნებაზე დაფუძნებული ამოცანა.

ვინაიდან ფინჯნები არ ცვიოდა, მონაწილეებს არაფერი უშლიდა ხელს, ძილის უფრო ღრმა, N2 ფაზაში გადასულიყვნენ. „აღმოჩნდა, რომ მონაწილეებს, რომლებმაც N2 ფაზას მიაღწიეს, „ევრიკას მომენტები“ ყველაზე ხშირად ჰქონდათ,“ — განმარტავს შუკი.

• მონაწილეთა 80%-ზე მეტმა, ვინც ძილის ღრმა, N2 ფაზას მიაღწია, ფერების კოდირების საიდუმლო ამოხსნა.

• მათ, ვისაც მსუბუქი, N1 ფაზის ძილი ჰქონდათ, წარმატების მაჩვენებელი 61% იყო.

• ჯგუფში, რომელსაც 20 წუთის განმავლობაში არ ეძინა, წარმატება მხოლოდ 55%-ს ხვდა წილად.

• საკონტროლო ჯგუფში, რომელსაც ძილის შესვენება არ ჰქონია, ფარული წესი მხოლოდ 49%-მა ამოხსნა.

გენიალურობის სპექტრული დახრილობა

გუნდმა ეეგ-ის მონაცემების დეტალური ანალიზი დაიწყო და აღმოაჩინა, რომ „ევრიკას მომენტები“ მჭიდროდ იყო დაკავშირებული ეეგ-ის სპექტრულ დახრილობასთან.

ადამიანის ტვინის ეეგ სიგნალი დაბალი და მაღალი სიხშირეებისგან შედგება. როცა ღვიძავს, ბევრი მაღალი სიხშირის სიგნალია და სპექტრული დახრილობა საკმაოდ ბრტყელია. ძილის დროს კი მაღალი სიხშირეები სუსტდება, დაბალი სიხშირის სიგნალები ჭარბობს და დახრილობა უფრო ციცაბო ხდება. რაც უფრო ღრმად გვძინავს, მით უფრო ციცაბოა დახრილობა.

გუნდმა შენიშნა, რომ რაც უფრო ციცაბო იყო ეეგ-ის სპექტრული დახრილობა, მით უფრო მაღალი იყო კრეატიული გამონათების ალბათობა. ფაქტობრივად, მხოლოდ ეეგ-ის მონაცემებზე დაფუძნებული მოდელები „ევრიკას მომენტებს“ უკეთ პროგნოზირებდნენ, ვიდრე ძილის ფაზებზე დაფუძნებული მოდელები.

„ტრადიციულად, ადამიანები ძილს ყოფენ დისკრეტულ ეტაპებად, როგორიცაა N1 ან N2, მაგრამ ბიოლოგიაში, როგორც წესი, პროცესები არც ისე დისკრეტულია,“ — ამბობს შუკი.

მომავალში შუკს კიდევ უფრო მეტი მონაცემის მიღება სურს. „ამჟამად ვატარებთ კვლევას, რომელსაც წლებია ვამზადებთ: გვსურს, ერთდროულად გამოვიყენოთ ეეგ და ფუნქციური მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია (ფმრტ), რათა ვნახოთ, რა ხდება ტვინში, როდესაც ადამიანებს სძინავთ.“ ფმრტ-ს დამატება გუნდს საშუალებას მისცემს, დაინახოს, ტვინის რომელი უბნები აქტიურდება ძილის დროს, რაც მეხსიერების კონსოლიდაციის პროცესის უკეთ გაგებაში დაეხმარება.

„ასევე ვიმედოვნებთ, რომ უკეთ ჩავწვდებით (ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით) იმ პროცესებს, რომლებიც კრეატიული გამონათების გენერირებაში მონაწილეობს,“ — დასძენს შუკი.

ITNEWS-ის მეგობარი ვებ-გვერდია ITJOBS.GE. ITJOBS.GE-ზე ორგანიზაციებს და ფიზიკურ პირებს, აქვთ საშუალება განათავსონ როგორც ვაკანსიები, ტრენინგები და ივენთები ასევე კონკრეტული Tech დავალებები, რისთვისაც ეძებენ დეველოპერებს, დიზაინერებს, სეო სპეციალისტებს და ა.შ. ITJOBS.GE - იპოვე დასაქმების საუკეთესო შესაძლებლობები ან გამოაქვეყნე ვაკანსია / დავალება და მიაწვდინე ხმა სასურველ აუდიტორიას.