ISS-ი მალე პენსიაზე გავა, მაშ, რატომ უჭერს NASA ასე აქტიურად მხარს Starliner-ს?

Boeing-ის Starliner-ის კოსმოსური ხომალდი საერთაშორისო კოსმოსური სადგურიდან უკან იხევს 2024 წლის 6 სექტემბერს, ეკიპაჟის გარეშე. ფოტო: NASA 

Boeing-ის კონტრაქტი და NASA-ს სამომავლო გეგმები 

Boeing-ის ფიქსირებული ფასის კონტრაქტი NASA-სთან თავდაპირველად მოიცავდა Starliner-ის უპილოტო სატესტო ფრენას, სადემონსტრაციო ფრენას ასტრონავტებით და შემდეგ ექვსამდე ოპერატიულ მისიას ISS-ზე ეკიპაჟების გადასაყვანად. მაგრამ NASA-მ Boeing-ს მხოლოდ სამი პოტენციური ოპერატიული მისიისთვის მისცა „წარმოების დაწყების უფლებამოსილება“ (Authority To Proceed - ATP). ეს ეტაპი, ცნობილი როგორც ATP, საკონტრაქტო ენაზე გადაწყვეტილების მიღების წერტილია, სადაც მომხმარებელი — ამ შემთხვევაში, NASA — კონკრეტულ პროდუქტზე მყარ შეკვეთას აკეთებს. 

თუ NASA ISS-ზე რვათვიან მისიებზე გადავა Dragon-ითა და Starliner-ით, სააგენტოს მყარი შეკვეთები სამი Boeing-ის მისიასა და კიდევ ოთხ SpaceX-ის ეკიპაჟიან ფრენაზე დაფარავს სააგენტოს საჭიროებებს 2030 წლის დასაწყისამდე — ცოტა ხნით ადრე, სანამ საბოლოო ეკიპაჟი კოსმოსურ სადგურს დატოვებს. 

Stich-მა თქვა, რომ NASA-ს ოფიციალური პირები თავიანთ ვარიანტებს განიხილავენ. ეს მოიცავს იმას, უნდა დაჯავშნოს თუ არა NASA-მ მეტი ეკიპაჟიანი მისია SpaceX-თან, მისცეს თუ არა Boeing-ს უფლება, მოემზადოს დამატებითი Starliner-ის ფრენებისთვის პირველი სამის მიღმა, თუ საერთოდ აღარ შეუკვეთოს ფრენები. „რაც უფრო უკეთესად გავიგებთ ბიუჯეტს და იმას, თუ რა გველის წინ, ამ საკითხებსაც დავამუშავებთ“, — თქვა Stich-მა. „ჯერჯერობით ნაადრევია სპეკულირება, თუ რამდენ ფრენას განვახორციელებთ თითოეულ პროვაიდერთან, SpaceX-სა და Boeing-თან.“ 

 გეგმები 2030-იანი წლებისთვის 

NASA-ს ოფიციალური პირები ასევე იმაზე ფიქრობენ, თუ რა მოხდება 2030 წლის შემდეგ. სააგენტო პარტნიორობს კომერციულ გუნდებთან, რომლებსაც Axiom, Blue Origin და Voyager Technologies ხელმძღვანელობენ, კერძო საკუთრებაში არსებული კოსმოსური სადგურების გეგმებზე დაბალ დედამიწისპირა ორბიტაზე, რათა ჩაანაცვლონ ISS-ის პროგრამის დასრულებით დაკარგული ზოგიერთი კვლევითი შესაძლებლობა. 

გავრცელებული მოსაზრებით, ამ ახალი ორბიტული სადგურების ოპერირება ISS-ზე ნაკლებად ძვირი იქნება, რაც მათ უფრო მიმზიდველს გახდის კომერციული კლიენტებისთვის, ფარმაცევტული კვლევებისა და კოსმოსში წარმოების ფირმებიდან დაწყებული, მძაფრი შეგრძნებების მაძიებელი კერძო კოსმოსური ტურისტებით დამთავრებული. NASA, რომელიც მიზნად ისახავს ადამიანის ყოფნის შენარჩუნებას დაბალ დედამიწისპირა ორბიტაზე, თავდაპირველად საყრდენი კლიენტი იქნება, სანამ სადგურები მეტ კომერციულ მოთხოვნას არ მოიზიდავენ. 

ამ ახალ კოსმოსურ სადგურებს ტვირთისა და ვიზიტორების მიღების გზა დასჭირდებათ. NASA-ს სურს, შეინარჩუნოს არსებული კომერციული სატვირთო და ეკიპაჟის სატრანსპორტო სისტემები, რათა ისინი ხელმისაწვდომი იყოს კომერციული კოსმოსური სადგურებისთვის 2030-იან წლებში. Stich-მა თქვა, რომ NASA განიხილავს სააგენტოს იმ კომერციული მისიების უფლებების გადაცემას, რომლებიც ISS-ზე არ გაფრინდებიან, კომერციულ კოსმოსურ სადგურებზე. NASA-ს ორ კომერციულ პროვაიდერს შორის, ამჟამად უფრო სავარაუდოა, რომ Boeing-ის კონტრაქტს ექნება გამოუყენებელი კაპაციტეტი, ვიდრე SpaceX-ისას, როდესაც ISS-ის პროგრამა დასრულდება. 

ეს არის დამატებითი სტიმული, რომელიც NASA-ს შეუძლია შესთავაზოს კერძო კოსმოსური სადგურების დეველოპერებს. გაურკვეველია, არსებობს თუ არა ბიზნეს-დასაბუთება, რომელიც გაამართლებს კომერციული სადგურის აშენებისა და ოპერირების ხარჯებს, ან იპოვიან თუ არა კვლევითი და საწარმოო კლიენტები უფრო იაფ ვარიანტს რობოტულ მფრინავ ლაბორატორიებში, როგორიცაა Varda Space Industries-ის მიერ შემუშავებული.