აღმოსავლეთ აზიაში უძველესი ხის იარაღები აღმოაჩინეს: ვინ იყვნენ მათი შემქმნელები?

ჩინეთში, 300,000 წლის წინ, ვიღაცამ ძალიან დახვეწილი ხის იარაღები შექმნა და ესენი, შესაძლოა, დენისოველები ან თუნდაც Homo erectus-ი ყოფილიყვნენ.

სათხრელი ჯოხები, მოხრილი ფესვების საჭრელები და რამდენიმე იდუმალი დანიშნულების იარაღი ტბის სანაპიროზე, Gantangqing-ის არქეოლოგიურ ძეგლზე აღმოაჩინეს. ეს აღმოსავლეთ აზიაში ნაპოვნი უძველესი ხის იარაღებია. აქამდე, რეგიონში აღმოჩენილი პლეისტოცენის პერიოდის ყველა იარაღი მყარი მასალისგან — ქვის, ძვლის ან ირმის რქისგან — იყო დამზადებული. თუმცა, ლოგიკა გვკარნახობს, რომ ჰომინინებს რბილი მასალებიც უნდა გამოეყენებინათ. ამ მოსაზრებამ არქეოლოგები „ბამბუკის ჰიპოთეზამდე“ მიიყვანა: იდეამდე, რომ პლეისტოცენის პერიოდში ჰომინინები (ჩვენი სახეობის ჩათვლით) ბამბუკს ისევე იყენებდნენ, როგორც სხვაგან ხეს.

ბამბუკის საკითხი ჯერ კიდევ ღიად რჩება, რადგან ბამბუკის იარაღების რეალური მტკიცებულება არ არსებობს. სამაგიეროდ, ახლა გვაქვს სამი ათეული ხის იარაღი.

ხის იარაღები — გათხრების ხელოვნება

არქეოლოგებმა Gantangqing-ის ძეგლზე (დღევანდელი ფუსიანის ტბის სანაპირო, სამხრეთ-დასავლეთ ჩინეთი) 35 ხის იარაღი აღმოაჩინეს, რომლებიც დაახლოებით 300,000 წლის წინანდელ ნიადაგის ფენებში იყო დამარხული. იუნანის კულტურული რელიქვიებისა და არქეოლოგიის ინსტიტუტის არქეოლოგის, ჯიან-ჰუი ლიუს და მისი კოლეგების თქმით, 35-ვე იარაღი, როგორც ჩანს, მცენარეების მოსაპოვებლად იყო შექმნილი — კონკრეტულად კი ფესურების, გორგლ-ბოლქვებისა და სხვა მიწისქვეშა ორგანოების ამოსათხრელად, რომლებშიც მცენარეები საკვებ ნივთიერებებს ინახავენ. Gantangqing-ის მსგავს ტბისპირა, ჭაობიან გარემოში ასეთი სახამებლით მდიდარი საკვები უხვად იქნებოდა. ხის იარაღები მიუთითებს, რომ აქ მცხოვრებმა ჰომინინების ჯგუფმა იცოდა, რომელი მცენარეები მოეპოვებინა და რომელი იარაღი იყო ამისთვის საუკეთესო.

ზოგიერთი იარაღი მასიური, ორხელიანი სათხრელი იყო. რამდენიმე მათგანი იტალიაში აღმოჩენილ, 171,000 წლის წინანდელ ნეანდერტალელთა იარაღებს ჰგავდა. ეს ხელსაწყოები გასაოცრად ნაცნობი იქნებოდა თანამედროვე მონადირე-შემგროვებლებისთვის, მაგალითად, ავსტრალიელი ბინდიბუს, ტანზანიელი ჰაძას ან სამხრეთაფრიკელი სანის ხალხისთვის.

„ეს ერთ-ერთია იმ ორი იდუმალი რომბისებრი იარაღიდან, რომელიც ლიუმ და მისმა კოლეგებმა აღმოაჩინეს. ფოტო: Liu et al. 2025“

„ეს დიაგრამა აჩვენებს, თუ როგორ ადგენენ არქეოლოგები, რომ იარაღები მიზანმიმართულად იყო დამუშავებული. როგორც ლიუ და კოლეგები წერენ: „ისარი მიუთითებს თლის მიმართულებას; წერტილოვანი ხაზით შემოსაზღვრული ადგილები წარმოადგენს თლის კვალს, რომელსაც გამოყენების შედეგად გამოწვეული ცვეთის ან ცუდი შენახულობის გამო მკაფიო საზღვრები არ აქვს“.

( ფოტო მარცხნივ) „ეს იარაღები, შესაძლოა, ფესვების საჭრელად გამოიყენებოდა. ფოტო: Liu et al. 2025“

( ფოტო მარკვნის ) „ეს იარაღები, რომელთა წვერები საგულდაგულოდაა სატომივით გამოთლილი, შესაძლოა, ეხმარებოდა უძველეს ჰომინინებს საკვების მოპოვებაში დღევანდელი ფუსიანის ტბის (ჩინეთი) სანაპიროებზე. ფოტო: Liu et al. 2025“

თუმცა, ზოგიერთი დიდი სათხრელი ჯოხი არ ჰგავს არცერთ იარაღს, რომელიც პალეოლითის სხვა ძეგლებზე ან თანამედროვე მონადირე-შემგროვებლების ხელში გვინახავს. ლიუს და მისი კოლეგების თქმით, ეს „სავარაუდოდ, სათხრელი იარაღების ისეთი ტიპებია, რომლებიც სხვა ძეგლებზე არ გვხვდება“.

რამდენიმე იარაღი გაცილებით მცირე ზომისაა, ერთგვარი პალეოლითური ერთხელიანი საბაღე იარაღი. მათ კაუჭის ფორმა აქვთ და მათი შიდა პირი საჭრელადაა გალესილი. „გამოყენების კვალი ეტყობა და შეიძლებოდა, ფესვების გადასაჭრელად გამოეყენებინათ,“ — წერენ ავტორები. ამრიგად, შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ პროცესი: ორხელიანი სათხრელი ჯოხით, როგორც ნიჩბით, თხრი ფესურებამდე, შემდეგ იჩოქებ და ბასრი კაუჭით სადილისთვის საკმარის რაოდენობას იჭრი.

თუმცა, მკვლევრებმა ჯერ კიდევ არ იციან, რისთვის გამოიყენებოდა ხის იარაღების კიდევ ერთი ჯგუფი. ეს არის 5-8 სმ სიგრძის, საგულდაგულოდ გამოთლილი რომბისებრი ფორმის იარაღები, რომელთა წაწვეტებულ წვერებს გამოყენების კვალი ეტყობა. ისინი ძალიან მცირეა სათხრელად, მაგრამ ავტორები ვარაუდობენ, რომ ეს, შესაძლოა, სადგისები ან გადახლართული ფესვების გასაცალკევებელი სპეციალიზებული იარაღები ყოფილიყო.

ვინ შექმნა ეს იარაღები?

ლიუმ და მისმა კოლეგებმა იარაღების შემცველი ნალექის ფენების დასათარიღებლად რამდენიმე მეთოდი გამოიყენეს და დაადგინეს, რომ მათი ასაკი 361,000-დან 250,000 წლამდეა. ეს დროის ჩარჩო პოტენციურ შემქმნელთა წრეს ავიწროებს. ამ პერიოდში აფრიკაში უკვე არსებობდნენ უადრესი Homo sapiens-ები, მაგრამ ჩვენი სახეობის წარმომადგენლები ევრაზიაში დაახლოებით 200,000 წლის წინ გამოჩნდნენ.

ეს სამ პოტენციურ კანდიდატს გვიტოვებს: დენისოველებს, Homo heidelbergensis-ს (ნეანდერტალელების, დენისოველებისა და ჩვენი სახეობის საერთო წინაპარი) ან Homo erectus-ს. სამივე სახეობას შეეძლო ამ ტერიტორიაზე ეცხოვრა. თუმცა, Gantangqing-ის ძეგლზე ხის იარაღებთან, ქვის იარაღებსა და დაკლული ცხოველების ძვლებთან ერთად, არავის დაუტოვებია ადვილად ამოსაცნობი ადამიანის ძვლები (რა უპატივცემულობაა მათი მხრიდან), რაც ზუსტი იდენტიფიკაციის საშუალებას არ გვაძლევს.

• Homo erectus-ი Gantangqing-ის ტბის სანაპიროს დასახლებამდე მილიონ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში იმყოფებოდა აზიაში. მათმა არსებობამ რეგიონში 200,000 წლის წინანდელ პერიოდამდე გასტანა, რაც იარაღების ასაკს ემთხვევა. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ არ გვაქვს მტკიცებულება, რომ Homo erectus-ი ასეთ დახვეწილ ხის იარაღებს ამზადებდა, სახეობისთვის, რომელმაც ცეცხლის დამორჩილება და ოკეანის გადაკვეთა შეძლო, ეს არც ისე დაუჯერებელია.

• დენისოველები, სავარაუდოდ, ასევე ამ ტერიტორიაზე იმყოფებოდნენ. ახლახან იდენტიფიცირებული დენისოველის თავის ქალა ჩინეთის ქალაქ ჰარბინიდან 146,000 წლისაა, მაგრამ საოცრად ჰგავს ჩინეთის სხვადასხვა ძეგლზე აღმოჩენილ 300,000-200,000 წლის წინანდელ ჰომინინთა თავის ქალებს. დახვეწილი ხის იარაღების დამზადება კი სრულად შეესაბამება იმას, რაც დენისოველების შესაძლებლობების შესახებ ვიცით.

• Homo heidelbergensis-ი დენისოველების პირდაპირი წინაპარია. ფაქტობრივად, რთულია იმის თქმა, სად მთავრდება Homo heidelbergensis და იწყება დენისოველი. პალეოანთროპოლოგები ამ პრობლემას „შუა პლეისტოცენის გამოცანას“ უწოდებენ. ასე რომ, თუ Homo erectus-ი და დენისოველები კანდიდატები არიან, ნაგულისხმევად, Homo heidelbergensis-იც მათ რიგებშია.

და თუ ვინმე ახლოს არ იპოვის გადამწყვეტი მნიშვნელობის თავის ქალას ან მსგავს იარაღების ნაკრებს სხვა, უკვე იდენტიფიცირებულ ძეგლზე, ჩვენ, შესაძლოა, სიმართლე ვერასოდეს გავიგოთ.

ITNEWS-ის მეგობარი ვებ-გვერდია ITJOBS.GE. ITJOBS.GE-ზე ორგანიზაციებს და ფიზიკურ პირებს, აქვთ საშუალება განათავსონ როგორც ვაკანსიები, ტრენინგები და ივენთები ასევე კონკრეტული Tech დავალებები, რისთვისაც ეძებენ დეველოპერებს, დიზაინერებს, სეო სპეციალისტებს და ა.შ. ITJOBS.GE - იპოვე დასაქმების საუკეთესო შესაძლებლობები ან გამოაქვეყნე ვაკანსია / დავალება და მიაწვდინე ხმა სასურველ აუდიტორიას.