ძლიერი მიტოქონდრიები: როგორ ვიყენებთ უჯრედის „ენერგოსადგურებს“ სამკურნალოდ

მიტოქონდრიები ყველაზე მეტად ცნობილია უჯრედებისთვის გამოსაყენებელი ენერგიის წარმოებით. მაგრამ ისინი ასევე აგზავნიან მოლეკულურ სიგნალებს, რომლებიც ეხმარება სხეულს წონასწორობის შენარჩუნებასა და იმუნური და სტრესული პასუხების მართვაში. ზოგიერთი ტიპის უჯრედს, შესაძლოა, ბუნებრივად შეეძლოს ჯანმრთელი მიტოქონდრიების გადაცემა სხვა, გაჭირვებაში მყოფი უჯრედებისთვის, მაგალითად, ინსულტის შემდეგ ტვინის უჯრედებისთვის. ამიტომ, იდეა, რომ ექიმებს შეეძლოთ ამ პროცესის გაძლიერება დაზიანებული ქსოვილის „გამოსაცოცხლებლად“, ზოგიერთი მეცნიერისთვის ლოგიკური ჩანდა. 

დაახლოებით 10 წლის წინ, Sitaram Emani-მ, ბოსტონის ბავშვთა საავადმყოფოს კარდიოქირურგმა, McCully-ს მის კვლევებთან დაკავშირებით მიმართა. Emani-ს უნახავს, როგორ ვერ ახერხებდნენ გულის დეფექტების მქონე ზოგიერთი ჩვილი სრულად აღდგენას გულის ოპერაციის გართულებების შემდეგ და დაინტერესდა, დაეხმარებოდა თუ არა მათ McCully-ის მეთოდი. 

გულის დეფექტების გამოსასწორებლად ოპერაციის დროს, ქირურგები გულს სპეციალური წამლით აჩერებენ. მაგრამ თუ გული სისხლისა და ჟანგბადის გარეშე დიდხანს დარჩება, მიტოქონდრიები იწყებენ მუშაობის შეწყვეტას და უჯრედები კვდება — ამ მდგომარეობას იშემია ეწოდება. როდესაც სისხლის მიმოქცევა განახლდება, გულის ნორმალურ მდგომარეობაში დაბრუნების ნაცვლად, ამან შეიძლება კიდევ უფრო მეტი უჯრედი დააზიანოს და მოკლას, რასაც იშემიურ-რეპერფუზიული დაზიანება ჰქვია. 

ვინაიდან McCully-ის რვაწლიან კვლევებს კურდღლებსა და ღორებზე უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული პრობლემები არ გამოუვლენია, McCully-მ და Emani-მ ჩათვალეს, რომ ღირდა პროცედურის ცდა იმ ჩვილებზე, რომლებსაც გულ-ფილტვის აპარატიდან მოხსნისთვის საკმარისი გულის ფუნქციის აღდგენის მცირე შანსი ჰქონდათ. 

10 პაციენტის მშობელი დათანხმდა ექსპერიმენტულ პროცედურას. 2015-2018 წლებში ჩატარებულ საპილოტე კვლევაში, რვა ბავშვმა ათიდან დაიბრუნა საკმარისი გულის ფუნქცია, რომ სიცოცხლის უზრუნველყოფის აპარატიდან მოეხსნათ. მკურნალობამ ასევე შეამცირა გამოჯანმრთელების დრო. 

გადანერგვის პროცედურა ექსპერიმენტულად რჩება, მაგრამ McCully იმედოვნებს, რომ ის ერთ დღეს შეწყვეტილი სისხლის მიმოქცევით გამოწვეული თირკმლის, ფილტვის, ღვიძლისა და კიდურების დაზიანებების სამკურნალოდ გამოყენებული იქნება. 

შედეგებმა შთააგონა სხვა ექიმებიც, რომელთა პაციენტებიც იშემიურ-რეპერფუზიული დაზიანებებით იტანჯებიან, მათ შორის, იშემიური ინსულტის დროს. Melanie Walker-მა, ვაშინგტონის უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლის ნეიროქირურგმა, პროცედურის უსაფრთხოება ოთხ პაციენტზე ჩატარებულ კლინიკურ კვლევაში შეამოწმა. 2024 წელს გამოქვეყნებული შედეგები აჩვენებს, რომ პაციენტებს ზიანი არ მიადგათ; თუმცა, კვლევა ეფექტურობის შესამოწმებლად შექმნილი არ იყო. 

მკვლევრები იმედოვნებენ, რომ მიტოქონდრიების ტრანსპლანტაცია ორგანოების დონაციასაც დაეხმარება. დონორის ორგანოები, როგორიცაა თირკმელები, ზიანდება, როდესაც სისხლის მიწოდების გარეშე დიდხანს რჩება. Wake Forest-ის უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლის მეცნიერებმა მიტოქონდრიები ღორის ოთხ თირკმელში შეიყვანეს და აღმოაჩინეს, რომ ამან მნიშვნელოვნად შეამცირა უჯრედების კვდომა და დაზიანება. 

კვლევებმა გამოიწვია როგორც აღფრთოვანება, ისე სკეპტიციზმი. „ეს, რა თქმა უნდა, ძალიან საინტერესო სფეროა“, — ამბობს Koning Shen, ბერკლის კალიფორნიის უნივერსიტეტის მიტოქონდრიული ბიოლოგი. თუმცა, მისივე თქმით, მიტოქონდრიების ამოღების მასშტაბირება და მათი შენახვის მეთოდების შესწავლა მთავარი ტექნიკური ბარიერებია. 

„ვფიქრობ, ბევრი მოაზროვნე ადამიანი ამ საკითხს ყურადღებით აკვირდება, მაგრამ მთავარი კითხვაა: რა არის მექანიზმი?“ — ამბობს Navdeep Chandel, Northwestern-ის უნივერსიტეტის მიტოქონდრიების მკვლევარი. მას ეჭვი ეპარება, რომ დონორის მიტოქონდრიები დისფუნქციურ ორგანელებს პირდაპირ ანაცვლებს, მაგრამ ამბობს, რომ შესაძლოა, ეს პროცესი იწვევდეს სტრესულ და იმუნურ სიგნალებს, რომლებიც ირიბად ეხმარება დაზიანებულ ქსოვილს. 

„ჩვენ ჯერ კიდევ დასაწყისში ვართ — არ ვიცით, როგორ მუშაობს ეს“, — ამბობს Lance Becker-ი, ნიუ-იორკის Northwell Health-ის გადაუდებელი მედიცინის კათედრის გამგე. „მაგრამ ვიცით, რომ ის რაღაც გამაოგნებლად საინტერესოს აკეთებს.“ 

ITNEWS-ის მეგობარი ვებ-გვერდია ITJOBS.GE. ITJOBS.GE-ზე ორგანიზაციებს და ფიზიკურ პირებს, აქვთ საშუალება განათავსონ როგორც ვაკანსიები, ტრენინგები და ივენთები ასევე კონკრეტული Tech დავალებები, რისთვისაც ეძებენ დეველოპერებს, დიზაინერებს, სეო სპეციალისტებს და ა.შ. ITJOBS.GE - იპოვე დასაქმების საუკეთესო შესაძლებლობები ან გამოაქვეყნე ვაკანსია / დავალება და მიაწვდინე ხმა სასურველ აუდიტორიას.